چاپ کتاب

معرفی صنعت چاپ کتاب

چاپ کتاب به عنوان یکی از نخستین محصولات چاپی، قدمت زیادی داشته که با مرور زمان و تغییرات در فرایند چاپ آن به شکل کتاب های امروزی در ابعاد و اشکال گوناگون قابل مشاهده می باشد. نخستین کتاب چاپی در سال 1452 میلادی توسط دستگاه یوهان گوتنبرگ به چاپ رسید. تاریخچه چاپ کتاب در ایران نیز به زمان صفویان یعنی قرن یازدهم بر می گردد، بعدها شخصی به نام میرزا صالح شیرازی در سال 1235 اقدام به تاسیس چاپخانه در شهر تبریز نمود که از آن زمان به بعد این صنعت در ایران نیز همگام با پیشرفت در سرتاسر دنیا گسترش یافت. امروزه شاهد شکل گیری تعداد زیادی چاپخانه در سطح کشور هستیم که در فضاهایی بزرگ و با به روزترین تجهیزات و دستگاه های چاپی اقدام به چاپ کتاب در ابعاد و قطع مختلف نموده و با شیوه های مختلف امکان چاپ کتاب به شکل های مختلف را میسر نموده اند.

انواع روش های چاپ کتاب

به منظور چاپ کتاب می بایست ابتدا بر اساس هدف چاپ و بازار تیراژ آن را تعیین نمود سپس با توجه به تیراژ مورد نظر روش چاپ کتاب را انتخاب نمود. معمولا برای چاپ کتاب با تیراژ بالا از روش چاپ افست استفاده می شود چرا که هم هزینه نهایی مقرون به صرفه می شود و هم اینکه در صورت استفاده از مواد مرغوب کیفیت چاپ کاملا مناسب خواهد بود؛ اما برای چاپ کتاب هایی با تیراژ پایین که اصطلاحا به آن ها نشر رومیزی نیز گفته می شود از دو روش چاپ ریسو و دیجیتال می توان استفاده نمود. در روش ریسو که با بکارگیری دستگاه های مبتنی بر چاپ ریسو انجام می گیرد معمولا برای تیراژ 500 تا 800 جلد کاربرد دارد. گفتنی ست هزینه این نوع چاپ مقرون به صرفه می باشد اما کیفیت چاپ کتاب ارزان اکثرا پایین بوده و از آنجائیکه در این نوع چاپ نخست فرم ها و صفحه های داخلی به صورت جداگانه چاپ می شوند و در مرحله بعدی توسط نیروهای انسانی یا دستگاه ترتیب کن مرتب می شوند احتمال بروز خطا در چیدمان صفحات در این روش ممکن می باشد. در روش چاپ دیجیتال کتاب که برای کم تر از 500 جلد مناسب است به وسیله دستگاه های دیجیتال چاپ انجام می گیرد که کیفیت چاپ مناسب بوده و تا حدودی در حد کیفیت چاپ افست می باشد. از نکات قابل ملاحظه در این نوع چاپ کتاب می توان به این مورد اشاره نمود که در این چاپ متن کتاب به صورت کامل توسط دستگاه چاپ و مرتب شده و به دلیل عدم دخالت انسان و یا دستگاه های دیگر امکان خطا در ترتیب صفحه ها تقریبا صفر است.

انواع کاغذهای مورد استفاده برای چاپ کتاب

بسته به نوع کتاب عموما برای چاپ کتاب از کاغذهای 70 و 80 گرمی تحریر و گلاسه و گاهی از کاغذ کاهی استفاده می شود و جلد کتاب نیز معمولا از نوع گالینکور، جلد سخت و یا شومیز می باشد؛ که در نوع شومیز از مقوای 250 تا 300 گرمی استفاده می شود که از سلفون براق یا مات و بعضی موارد از یو وی موضعی جهت روکش استفاده می شود. رنگ متون داخل کتاب تک رنگ یعنی سیاه و سفید بوده و جلد 4 عموما رنگ می باشد. کاغذهای سپید تحریر در واقع همین کاغذهای معمولی می باشند که در بازار موجود بوده و برای چاپ تعداد زیادی از کتاب ها نیز از این نوع کاغذ استفاده می شود. انواع 70 و 80 گرمی این نوع کاغذ بیشتر در بازار مرسوم می باشند و قطع این کاغذها نیز که قبل از برش 70 در 100 سانتی متر عرض و طول می باشد، می تواند A3، A4،A5 و. باشد. این کاغذها که حاصل قطع درختان می باشند و سپید کاری روی آن ها صورت گرفته بازتاب نوری بیشتری نسبت به کاغذهای کاهی دارند. کاغذ گلاسه و یا کاغذ شیشه ای که به دلیل بازتاب زیاد نور از روی این نوع کاغذ با این نام معرفی می شود در بیشتر مواقع برای پوستر، کاتالوگ و جلد کتاب به کار می رود در واقع از این نوع کاغذ برای صفحاتی که مطلب زیادی نداشته و می خواهیم جلب توجه نماید، استفاده می شود از انواع پرکاربرد این کاغذ می توان به 110، 135، 170، 200 و 300 گرمی اشاره نمود. کاغذهای کاهی یا نخودی که رنگی متمایل به قهوه ای روشن تا کرم دارند، برخی از این نوع کاغذها حاصل کاغذهای بازیافتی می باشند که معمولا ضخامت بیشتری دارند. مرحله سفید کردن در کاغذهای کاهی انجام نشده است و بازتاب نور از روی این نوع کاغذ بسیار پایین بوده و از این جهت آسیبی به چشم وارد نمی شود. برای تولید بعضی از این نوع کاغذها درختی قطع نشده و حتی اگر از انواع بازیافتی هم نباشند از الیاف گیاهانی مثل پنبه یا نیشکر بدست می آیند.

قطع رایج در چاپ کتاب

در بحث چاپ کتاب، طول و پهنا که با عنوان قطع کتاب معروف است و در واقع اندازه درازا در برابر عرض کاغذ می باشد، متنوع بوده اما از متداول ترین ابعاد کتاب که در ایران رایج است می توان به قطع وزیری با اندازه حدود 23 در 16.5 و قطع رقعی با اندازه 21 در 14 اشاره نمود. گفتنی ست در ابعاد دیگری مانند جیبی، رحلی و خشتی نیز چاپ کتاب انجام می شود. علت تنوع در ابعاد کتاب را می توان امکان استفاده راحت و مناسب برای انواع کاربردها دانست. برای نمونه قطع جیبی برای کتاب هایی که نیاز است حمل آن ها آسان باشد و به راحتی همراه فرد بوده و فضای زیادی را اشغال نکند، در نظر گرفته شده است. قطع کتاب به نوعی مشخص کننده تعداد دفعات تا شدن برگ کاغذ در چاپخانه نیز می باشد.