چاپخانه اسکناس (قسمت اول)

 

همانظور که می دانید یکی از سرمایه های ملی هر کشور، اسکناس های آن کشور است که براحتی بین مردم دست به دست می چرخد اما مسئله اصلی اینجاست که این اسکناس ها چطور در چاپخانه ها چاپ می شوند و چطور از چرخه گردش بین مردم حذف می شوند؟

در سال 1338 وقتی که مصوبات قانون پولی و بانکی کشور تصویب شد، مسولیت چاپ و نشر تمام اسکناس ها در ایران به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعطا شد. تا قبل از سال 1338 بانک ملی ایران وظایف بانک مرکزی مانند حق انحصاری انتشار اسکناس و تنظیم جریان پول کشور را بعهده داشت.

جالب است بدانید قبل از انقلاب اسلامی و تا اوایل سال 1362، کلیه اسکناس های رایج کشورمان ایران، عمدتاً در اروپا تهیه می شد و به کشور وارد می شد. در این سال با راه اندازی چاپخانه اوراق بهادار توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اسکناس در ایران آغاز شد و در سال 1367 با توجه به حجم بالای واردات کاغذ اسکناس و سایر اوراق امنیتی بنابه به دستور رئیس جمهور وقت، بنا شد که بانک مرکزی در خصوص تاسیس چاپخانه تولید کاغذ اسناد بهادار اقدامات لازم را بعمل آورد و از این پس تمام مراحل چاپ اسکناس در ایران انجام شود.

علاوه بر این بانک مرکزی در راستای انجام این وظیفه قانونی، سازمان تولید اسکناس و مسکوک را راه اندازی کرد تا از آن طریق نسبت به مدیریت اسکناس موجود در بازار اقدام کند. مسئولیت این سازمان تولید اسکناس و مسکوک چاپ و امحای اسکناس های رایج در بازار است که البته مسئولیت این سازمان فقط به تولید اسکناس و مسکوک ختم نمی شود چراکه اوراق بهادار دیگری مانند اوراق مشارکت بانک های مختلف، اسناد هویتی (مانند گذرنامه ها و شناسنامه ها) و کارت هایی که جنبه امنیتی یا اعتبار خاصی دارد نیز به این مجموعه ارجاع داده و از مرحله طراحی تا اجرا و چاپ در این سازمان انجام می شود.

سازمان تولید اسکناس از سال 1351 در ایران تاسیس شد و طرح تاسیس چاپخانه ای برای چاپ اسکناس تهیه شد. در سال 1361 ساختمان چاپ اسکناس تکمیل گشت و چاپ اسکناس به صورت آزمایشی با چاپ اسکناسهای 200 ریالی بطور رسمی در ایران آغاز شد.

در سال 1367 با راه اندازی دو خط تولید دیگر، خط تولید اسکناس به 4 واحد رسید و از آن پس تمامی اسکناس های جمهوری اسلامی ایران در داخل کشور چاپ می شود. در سال 1368 با توجه به واردات کاغذهای مورد نیاز از خارج از کشور، طرح ساخت کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار مطرح شد. در سال 1376 عملیات اجرایی پروژه کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار آغاز می شود و در سال 1381 این کارخانه پس از پشت سر گذاردن تولیدات آزمایشی به بهره برداری کامل رسید و اکنون تمام مراحل تهیه و تولید اسکناس در داخل کشور انجام شده و افتخاری به افتخارات ملی افزون گشته است.

شاید برایتان این سوال پیش آید که محل سازمان تولید اسکناس و مسکوک در کجای ایران قرار دارد؟ پاسخ این سوال “سه راه ضرابخانه” است واقع در تهران خیابان پاسداران. ضرابخانه از آن جهت برای این منطقه نام گذاری شده که از سال های دور در این منطقه از پایتخت، ضرب سکه و چاپ اسکناس انجام می شده است. در ادامه این مقاله که توسط چاپخانه نقش هنر گردآوری شده است، فرایند چاپ اسکناس و ضرب سکه در سازمان تولید اسکناس و مسکوک را می خوانید؛ سازمانی که به صورت کاملا خودکفا نسبت به چاپ اسکناس های رایج و ضرب سکه اقدام می کند. قبل از اینکه به توضیح درباره فرایند چاپ اسکناس بپردازیم باید این نکته را متذکر شویم که کار کردن در کارخانه چاپ اسکناس و ضرب سکه حساسیت خود را دارد و همین مسائل هست که موجب می شود ضرایب امنیتی برای ورود به این مکان افزایش یابد.

منابع:

1. بانک مرکزی جمهوری اسلامی

2. خبرگزاری تسنیم

3. بانک ملی جمهوری اسلامی ایران

4. مصوبات قانون پولی و بانکی کشور