چاپ کتاب و مراحل آن

 

1-تحقیق و گردآوری و آماده ساختن محتوای کتاب

نوشتن، اساسی ترین و اصلی ترین مرحله چاپ کتاب است. در این مرحله نویسنده کتاب با توجه به استعداد ذاتی و ژانر مورد علاقه خود شروع به نگارش می کند. نویسنده در شیوه نگارش باید همواره عواطف و احساسات مخاطب را نیز مدنظر قرار دهد و بر این اساس شروع به نگارش کند. محتوای کتاب نیز می تواند شامل شعر، داستان، کتاب علمی، خاطرات، تالیف، ترجمه یا حتی دست نوشته باشد.

2-تایپ ، صفحه آرایی و آماده سازی اولیه کتاب

وارد نمودن نوشته به رایانه را تایپ می نامند. صفحه آرایی به منظور چاپ کتاب نیز به معنای به طور منظم چیدن جملات و قرار دادن آنها در کنار هم است. صفحه آرایی شامل فهرست بندی، فصل بندی ، حروف چینی و ویراستاری می باشد. به مجموعه ای از فعالیت های علمی و تخصصی ویراستاری می گویند که هدف از انجام این کار اصلاح خطاها و نقص های موجود به منظور کیفیت بخشیدن به مطالب عنوان شده است. بدین صورت مهم ترین مرحله بعد از نوشتن، صفحه آرایی است. هم چنین در این مرحله فایل کامل کتاب بدون هیچ گونه ایرادات علمی و نگارشی آماده می شود.

3-دریافت شابک (ISBN)

شابک به معنای شماره استاندارد بین المللی کتاب است که یک کد سیزده رقمی منسوب به هر کتاب می باشد. شابک هر کتاب در صورت تجدید چاپ آن کتاب هیچ گونه تغییری پیدا نمی کند. از سال 2007 میلادی شابک از 10 به 13 رقم تغییر پیدا کرد که علت این تغییر امکان چاپ بیشتر کتاب ها بوده است.

4-دریافت فیپا

این مرحله فهرست نویسی پیش از چاپ و انتشار کتاب است و شامل اطلاعاتی می باشد که در پشت صفحه عنوان کتاب به چاپ می رسد. بر این اساس فیپا عبارت است از فهرست نویسی توصیفی و تحلیلی کتاب قبل از انتشار آن که در صفحه شناسنامه یا صفحه حقوقی کتاب درج می شود. از مزایای فیپا می توان به سرعت بخشیدن در انتشار اطلاعات یک اثر در سطح ملی و بین المللی، کاهش هزینه های فهرست نویسی در مراکز اطلاعاتی و کتابخانه ها اشاره کرد. مرجع صدور فیپا در کشور، اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی است.

5-اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

در این مرحله برای چاپ کتاب نیاز است که یک نسخه از کتاب به همراه شابک و اطلاعات مربوط به فیپا در جهت صدور مجوز به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرستاده شود. برخی مواقع امکان دارد برای دریافت مجوز نیاز به تغییراتی در محتوای کتاب احساس شود.

شابک، فیپا و اخذ مجوز چاپ از اصلی ترین و مهم ترین بخش های فرایند چاپ کتاب است. بدون صدور مجوز، کتاب وارد فرایند چاپ نمی شود.

6-طراحی جلد کتاب

طراحی جلد کتاب دارای اهمیت بسزایی است چرا که جلد یک کتاب معرف و مشخصه درون آن است. جلد کتاب علاوه بر تاثیری که در زیبایی و جذابیت کتاب دارد، می تواند خریداران را نیز تحت تاثیر قرار دهد که این امر منجر به این می شود که مخاطب با شور و شوق به مطالعه کتاب مد نظر خود بپردازد. اصلی ترین مقوله در زمینه طراحی جلد برای چاپ کتاب داشتن ایده جذاب و منحصر به فرد است. بدین منظور از نقطه نظرات نویسنده نیز در این مرحله بهره برده می شود و طرح مورد نظر پس از تایید نهایی نویسنده قطعیت پیدا می کند.

7-چاپ و صحافی کتاب

در این مرحله پس از صدور مجوز چاپ، کتاب برای چاپ به چاپخانه ارسال می شود که به دو صورت چاپ دیجیتال و افست انجام می گیرد. چاپ دیجیتال مناسب برای کتاب های با تیراژ کم است. برای چاپ کتاب های با تیراژ بالا معمولا از چاپ افست استفاده می شود که در این مورد نیاز به گرفتن زینک از روی متن مدنظر، لازم می شود. زینک ورقه ای کاغذی، پلاستیکی یا فلزی در اندازه های معلوم است که برای چاپ، طرح مورد نظر بر روی آن کپی می شود. زینک کتاب را در صورت تهیه چندین مرتبه می توان مورد استفاده قرار داد اما محتوای کتاب بدون تغییر باقی خواهد ماند.به منظور حفط کتاب از خط و خش روی جلد کتاب سلفون کشیده می شود که این سلفون می تواند به صورت براق، مات یا حتی یو وی (UV) به کار رود. آخرین مرحله برای آماده سازی کتاب، مرحله صحافی است که باید با دقت عمل کافی و به طور دقیق انجام گیرد. این مرحله شامل تا کردن صفحه های چاپ شده، متصل و محکم کردن آنها به یکدیگر یا جلد کردن کل صفحات با چرم یا سایر مواد است. برای صحافی کتاب روش های دیگری نیز در دسترس قرار دارد.

پس از انجام مراحل فوق چند نسخه از کتاب به وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی به منظور اعلام وصول، تحویل می شود. این مرحله نیز به نوبه خود دارای اهمیت است چرا که اگر کتابی اعلام وصول نشود به معنای این است که چاپ کتاب صورت نگرفته و در کتابخانه ملی و وزارت ارشاد به ثبت نرسیده است. پس از دریافت اعلام وصول پروسه و فرایند چاپ کتاب به پایان می رسد.

سایز متداول در چاپ کتاب

سایز یا قطع کتاب در واقع اندازه پهنا و درازای کتاب می باشد. به منظور استفاده آسان تر و متناسب با نوع کاربرد هر کتاب قطع های متفاوت شکل گرفتند. متداول ترین سایز رایج برای چاپ کتاب قطع یا سایز وزیری است که معمولا برای کتاب های دانشگاهی ، کتاب های تخصصی، کمک درسی و تبدیل پایان نامه به کتاب مورد استفاده قرار می گیرد. از دیگر سایز های رایج، سایز رقعی است که برای کتاب های زندگینامه، دل نوشته، رمان، داستان و شعر کاربرد دارد. از دیگر قطع ها، سایز رحلی است که مورد استفاده آن برای کتاب های کار، موسیقی، کتاب های کمک درسی و آموزشی می باشد. قطع خشتی مناسب برای عکس و کتاب های کودک است. سایز های جیبی و پالتویی نیز متناسب با موضوع و کاربرد کتاب مورد استفاده قرار می گیرند.