چاپخانه اسکناس (قسمت چهارم)

چگونگي ضرب سکه هاي طلا

از آنجایی که فرآیند تولید بدون خطا نیست و قطعاً در تولید امکان خطا وجود دارد سازمان تولید اسکناس و مسکوک در تمامی مراحل چاپ اسکناس و ضرب سکه ایستگاه های کنترل را قرار داده است؛ ایستگاه های کنترل در این سازمان به گونه ای است که امکان خطا را بسیار کاهش می دهد. این ایستگاه ها البته در زمان ضرب سکه های طلا با حساسیت بیشتر به کارخود می پردازند؛ هم اکنون ضرابخانه بانک مرکزی در حال ضرب سکه های 2.5 بهار آزادی است که مدتی قبل و به مناسبت میلاد امام رضا (ع) رونمایی شد. فرآیند تولید سکه های طلا در سازمان تولید اسکناس و مسکوک به این صورت است که ابتدا شمش های طلا که وزن هرکدام تقریباً 12 کیلو گرم است با مس و نقره به عیار 900 در هزار در می آید. 50 در هزار آن مس و 50 در هزار آن نقره است. این کار در کوره های ذوب سازمان تولید و در دمای حدود 1200 درجه انجام می شود. سپس شمش 8 کیلویی طلا با عیار 900 در هزار که ضخامت آن 15 میلیمتر است پس از چندین بار نورد باید به اندازه ای درآید که بتوان نقش سکه را بر پشت و روی آن ضرب کرد. در این فرآیند ضخامت شمش کاهش و طول آن افزایش پیدا می کند. در نورد اولیه ضخامت 15 میلیمتری به 5/2 تا 3 میلیمتر تبدیل می شود. پس از آن نورد ثانویه آغاز می شود. در نورد ثانویه ضخامت شمش باید به اندازه ضخامت سکه های گرانبها تبدیل شود. مثلاً ضخامت مطلس های نیم بهار آزادی 83/0 میلیمتر است.

سپس دستگاه پانچ، پولک ها را با توجه به اندازه سکه ها می سازد. پولک ها به قسمت اندازه گیری وزن فرستاده می شود. در این قسمت، وزن دقیق پولک ها اندازه گیری شده و پولک های غیرقابل قبول از پولک های قابل قبول جدا می شود. پولک های غیرقابل قبول دوباره به چرخه ذوب برمی گردد. همچنین زمانی که پولک ها از تسمه جدا می شوند، قسمت باقی مانده تسمه به چرخه ذوب باز می گردد. سپس پولک ها به قسمت حرارت دهی ارسال می شوند. سختی پولک ها باید به حدی باشد تا بتوان عملیات ضرب یا نشاندن نقش بر پشت و روی سکه را انجام داد. به همین خاطر قبل از ضرب، عملیات حرارتی بر روی مطلس ها انجام می شود. مطلس ها در کوره ای با دمای حدود 900 درجه سانتیگراد قرار داده می شود و پس از حرارت دیدن و رسیدن به سختی مناسب آماده ضرب می شوند. در انجام عملیات حرارت دهی محیط باید عاری از اکسیژن باشد. به همین خاطر با سوختن گاز متان در محیط، اکسیژن موجود مصرف می شود. این موضوع شرایط دمایی هوا را تا حدود زیادی بالا می برد. این شرایط، شرایطی مناسب برای تولید و ضرب سکه و شرایطی نامناسب برای کارکنان را به وجود می آورد. مرحله بعدی شستشو و آماده کردن برای ضرب می باشد.

سکه ها پس از ضرب به قسمت بازبینی ارسال می شود. در این قسمت پشت و روی سکه به صورت تک تک بازبینی می شود. تسمه ای که در حال انتقال سکه هاست یک بار روی سکه ها را در معرض دید می گذارد و پس از چرخش، پشت سکه ها دیده می شود. باید توجه داشت قبل از این مرحله کنترل وزن، کنترل ضرب، کنترل قوس و کنترل ضخامت انجام شده است. سکه ها پس از بازبینی به قسمت بسته بندی فرستاده می شود. سکه ها با دستگاه، شمارش می شوند و در جعبه های 100 تایی و سپس این بسته ها به صورت دقیق توزین شده و درکارتن 1000 عددی با برچسب مشخصات بسته بندی می گردند.

منابع:

1. بانک مرکزی جمهوری اسلامی

2. خبرگزاری تسنیم

3. بانک ملی جمهوری اسلامی ایران

4. مصوبات قانون پولی و بانکی کشور